Năm 2021, nhiều trường đại học dành một phần chỉ tiêu tuyển sinh từ kết quả từ đề thi riêng để chọn thí sinh phù hợp với ngành học.
Nhu cầu nâng cao chất lượng đầu vào
Kỳ thi tốt nghiệp THPT hiện nay được thực hiện theo Luật Giáo dục sửa đổi bổ sung 2019, có hiệu lực từ tháng 7/2020. Mục tiêu chính của kỳ thi là để xét tốt nghiệp và đánh giá hiệu quả của chương trình giáo dục phổ thông, thay vì để kết hợp với mục tiêu xét tuyển đại học, cao đẳng như những năm trước đó.
Theo thầy Vũ Khắc Ngọc, giáo viên môn Hoá tại Hệ thống Giáo dục HOCMAI, sự thay đổi về mục tiêu của kỳ thi tốt nghiệp THPT dẫn đến tính phân loại của đề thi không còn đáp ứng được yêu cầu xét tuyển của nhiều trường đại học, cao đẳng, đặc biệt là ở các trường đại học top đầu.
“Theo thời gian, xu hướng các trường đại học (đặc biệt là đại học top đầu) cần phải đa dạng hóa phương thức tuyển sinh, đặc biệt là tự chủ, tự xây dựng cho mình phương thức tuyển sinh mới, trong đó phương thức sử dụng đề thi riêng hoặc kết hợp kết quả thi THPT quốc gia với đề riêng sẽ trở thành xu hướng chủ đạo”, thầy Ngọc nhận định.
Đồng quan điểm với thầy Ngọc, Tiến sĩ Nguyễn Thành Nam, giảng viên Học viện Kỹ thuật Quân sự cũng cho rằng, đề thi THPT Quốc gia đang có xu hướng dễ dần để phù hợp với mục tiêu xét công nhận tốt nghiệp. Vì vậy, những trường nằm ở nhóm có điểm xét tuyển đầu vào cao sẽ phải tìm phương án tuyển sinh bằng đề thi riêng để chọn lọc thí sinh phù hợp với yêu cầu đào tạo về kiến thức, kỹ năng của nhà trường. Và xu hướng này chỉ tăng chứ không giảm.
Tiến sĩ Nam phân tích, các trường đại học luôn muốn điểm đầu vào cao. Nhưng nếu điểm đầu vào của các ngành cao quá 27 điểm trở lên trong khi đề thi tốt nghiệp có mục tiêu chính là xét công nhận tốt nghiệp thì sẽ dẫn tới việc rất khó phân hoá các nhóm thí sinh. Cho nên, những trường, ngành có điểm đầu vào rất cao sẽ có xu hướng tổ chức kỳ thi riêng và ra đề thi riêng.
Ví dụ như trường Đại học Bách Khoa Hà Nội, rất nhiều ngành có điểm đầu vào các từ 27 điểm trở lên, do đó đề thi tốt nghiệp THPT Quốc gia sẽ không đáp ứng được mục tiêu tuyển chọn của nhà trường nữa mà buộc phía trường phải có đề thi riêng để đảm bảo yêu cầu về chất lượng đầu vào.
Cụ thể, tại trường Đại học Bách khoa Hà Nội, năm 2020, nhà trường dành 30-35% chỉ tiêu để tuyển sinh theo phương thức kết hợp kết quả thi THPT Quốc gia và đề thi riêng của trường. Đến năm 2021, nhà trường dự kiến tiếp tục dành 30-40% chỉ tiêu tuyển sinh theo phương thức này để xét tuyển vào 59 ngành và chương trình đào tạo.
Còn tại trường Đại học Ngoại ngữ – Đại học Quốc gia Hà Nội, năm 2020 nhà trường chưa tuyển sinh bằng phương thức đề thi riêng, nhưng đến năm 2021, nhà trường đã dành 20% chỉ tiêu tuyển sinh bằng bài thi đánh giá năng lực do Đại học Quốc gia Hà Nội tổ chức.
Tuy nhiên, việc tổ chức kỳ thi và ra đề thi riêng là vô cùng khó khăn và tốn kém do những yêu cầu khắt khe về công tác tổ chức và quy định về khảo thí chất lượng của Bộ GD&ĐT. Do đó, cả thầy Ngọc và thầy Nam đều cùng quan điểm cho rằng, xu hướng tuyển sinh bằng kết quả bài thi đánh giá năng lực do các trường đại học tổ chức riêng là xu hướng chung nhưng sẽ tập trung vào một số kì thi của các trường đại học top đầu để tiết kiệm chi phí.
Các trường top đầu ở đây là những trường có cơ cấu đào tạo đa ngành trong đó có các ngành khoa học cơ bản và có quy mô tuyển sinh tương đối lớn. Tiêu biểu như bài thi đánh giá năng lực do Đại học Quốc gia TP.HCM năm 2021, sau khi nhà trường vừa công bố điểm thi Đánh giá năng lực đợt một của hơn 68.000 thí sinh, có 70 trường đại học, cao đẳng sử dụng kết quả đề thi riêng này để phục vụ cho công tác tuyển sinh của mình.
Tương tự tại ĐH Quốc gia Hà Nội, năm 2021 kết quả của kỳ thi đánh giá năng lực do nhà trường tổ chức sẽ được các trường thành viên sử dụng như một trong nhiều phương thức tuyển sinh. Các trường đại học ngoài Đại học Quốc gia Hà Nội cũng có thể sử dụng kết quả kỳ thi này nếu đăng ký.
Đề thi riêng khó và đòi hỏi nhiều kĩ năng
Theo Tiến sĩ Nam, đề thi riêng sẽ có xu hướng khác hẳn đề thi tốt nghiệp THPT Quốc gia và khó hơn nhiều. Và đề thi riêng này sẽ kiểm tra một số kĩ năng mà đề tốt nghiệp THPT Quốc gia hiện nay hầu như chưa kiểm tra được. Đó là năng lực đọc hiểu và năng lực diễn đạt. Năng lực đọc hiểu thể hiện ở những câu hỏi đọc hiểu. Còn năng lực diễn đạt nằm ở câu hỏi tự luận.
Có thể kể đến Bài kiểm tra tư duy của trường Đại học Bách khoa Hà Nội, được thiết kế với mục tiêu đánh giá khả năng vận dụng kiến thức cơ bản và một số năng lực cần có của thí sinh để theo học thành công các lĩnh vực khoa học, kỹ thuật và kinh tế. Đề thi riêng chia làm 3 phần: Toán, Đọc hiểu và Phần tự chọn (gồm 03 lựa chọn).
Cụ thể, phần thi Toán yêu cầu về khả năng tư duy và vận dụng những kiến thức cơ bản của Toán học vào giải quyết những bài toán trong thực tế, đồng thời, đánh giá khả năng học Toán cao cấp và các môn khoa học, kỹ thuật ở bậc đại học của thí sinh.
Phần thi Đọc hiểu yêu cầu thí sinh có kỹ năng đọc nhanh, hiểu đúng, cùng với năng lực phân tích, lý giải văn bản, khái quát, tổng hợp, biện luận về logic và suy luận từ văn bản. Nội dung đọc hiểu trong đề thi đa dạng, phong phú, chủ yếu liên quan tới những chủ đề về khoa học tự nhiên, khoa học kỹ thuật và công nghệ.
Bài thi Đánh giá năng lực của Đại học Quốc Gia Hà Nội cũng đặt ra yêu cầu đánh giá ba nhóm năng lực chính, kiểm tra kiến thức, kỹ năng của học sinh tích lũy trong quá trình học tập. Các câu hỏi được xây dựng từ cơ bản đến nâng cao, có câu hỏi vận dụng ở mức độ trung bình đến khó.
Do đó, Tiến sĩ Nam nhận định, khi các trường tổ đã chức rất nhiều đề thi riêng thì phạm vi kiến thức thi sẽ cực kì rộng. Khi đó, việc luyện thi theo nội dung như trước đây, như dạy theo từng dạng toán, sẽ không còn phù hợp nữa. Với phạm vi đề rộng như vậy, các em nên học theo cách là học bản chất, học cái cốt lõi chứ không nên sa đà vào tự luyện kĩ thuật nữa.
“Với đề thi riêng này, phải thực sự có năng lực thì mới giải quyết được vấn đề. Để làm được như vậy. các em có thể học các chương trình phổ thông sớm hơn, học để hiểu sâu sắc kiến thức cả về lý thuyết và cách vận dụng nó trong cuộc sống”, thầy Nam đưa ra lời khuyên.
Bên cạnh đó, thầy cũng lưu ý các thí sinh việc thi vào các trường đại học hàng đầu có tính cạnh tranh rất cao nên các em cần ôn luyện sớm để có sự chuẩn bị kỹ càng. Đồng thời, học sinh cũng nên theo dõi và cập nhật thông tin về công tác tuyển sinh từ các đại học mà các bạn có nguyện vọng thi vào. Từ đó xây dựng cho mình lộ trình ôn thi phù hợp với phương thức tuyển sinh của nhà trường.
Đối với những thí sinh có dự định thi những đề thi riêng do một số trường đại học lớn tổ chức, các em cũng nên học bổ sung một số nội dung đặc biệt sẽ xuất hiện trong bài, chẳng hạn như các nội dung logic, đọc hiểu, viết luận, để có thể giúp các tối đa hóa kết quả thi.