Bên cạnh kiến thức chuyên môn được công nhận, để có bài giảng trực tuyến thành công, nhà giáo cần khả năng tương tác và một ekip hùng hậu phía sau.
Khi tương tác là yếu tố tiên quyết
Khác với giảng dạy trên lớp học, việc dạy trực tuyến đòi hỏi giáo viên phải có khả năng tương tác với học sinh trước máy ghi hình và thông qua môi trường internet. Làm thế nào để việc giảng dạy và hình ảnh của chính mình vẫn gần gũi, chân thật như trên lớp, quả thực là một thử thách không hề nhỏ đối với các thầy cô giáo.
Nhớ lại bài giảng trực tuyến đầu tiên của mình 15 năm trước, thầy Lê Bá Trần Phương, một giáo viên luyện thi Toán nổi tiếng tại Hà Nội, chia sẻ: “Không hề dễ dàng một chút nào. Giảng bài trước một chiếc máy ghi hình còn khó khăn hơn nhiều trước một lớp học thực tế. Bởi tôi đã quen với ánh mắt học trò, lắng nghe học sinh và trao đổi với các em trực tiếp.
Những ngày đầu, tôi giảng bài mà chẳng biết nhìn vào đâu, bối rối và luôn lo lắng về sự chỉn chu cho hình ảnh của mình. Nhiều học sinh nói rằng, thầy cứ nhìn đi đâu ấy, em thấy thầy không nhìn màn hình bao giờ. Xem lại thấy đúng là cả video, tôi cứ chăm chăm nhìn xuống giáo án rồi lại nhìn lên bảng”.
Ngoài việc giao tiếp với ống kính sao cho học sinh khi học cảm nhận được như một lớp học thật thì việc dạy trực tuyến còn đòi hỏi giáo viên phải thường xuyên tương tác với học trò trên môi trường internet. Giáo viên trực tuyến phải bỏ nhiều hơn công sức để hỗ trợ học sinh từ xa, thậm chí là dành thời gian giải đáp thắc mắc và phản hồi của học sinh bất kể ngày đêm.
Chục năm về trước, việc tương tác giữa học sinh và giáo viên chủ yếu diễn ra thông qua các diễn đàn. Khi mạng xã hội ra đời, việc tương tác trở nên dễ dàng và thuận tiện hơn nhiều, nhưng cũng trở thành một công việc ‘không lương’ với khối lượng khổng lồ dành cho giáo viên. Mỗi ngày giáo viên phải giải đáp hàng trăm thắc mắc của cả phụ huynh lẫn học sinh thông qua tin nhắn, livestream trên nhiều kênh như facebook, zalo, ask me…
“Cuối cùng, chúng tôi – những giáo viên trực tuyến, trở nên đa năng hơn, không chỉ là người giải đáp kiến thức, mà còn đóng vai trò là người tư vấn chọn trường, chọn nghề, tư vấn tâm lý cho học sinh”, thầy Nguyễn Thanh Tùng, giáo viên Toán tại Hệ thống Giáo dục HOCMAI, chia sẻ.
Cùng với đó, giáo viên còn liên tục tương tác với học trò trên nền tảng phát hành video bài giảng trực tuyến đó. Việc tương tác này nhằm hỗ trợ học sinh tiếp thu tốt nhất nội dung học, giáo viên cũng nhận phản hồi để cải tiến bài giảng cho phù hợp với nhu cầu học tập của các em. Bởi vậy, số lượng giáo viên có thể tham gia giảng dạy chất lượng trên môi trường trực tuyến có thể nói là “hiếm có, khó tìm”.
Đến những ekip “không ngủ” ở phía sau
Năm 2007 đánh dấu bước ngoặt của giáo dục trực tuyến ở Việt Nam khi xuất hiện những đơn vị hoạt động chuyên về giáo dục trực tuyến đầu tiên và Hệ thống Giáo dục HOCMAI là một trong số đó.
“Nhận ra sự tương tác là cốt lõi của việc dạy học trực tuyến, chúng tôi đã cùng các giáo viên định hướng lại, biên soạn lại từng bài giảng trực tuyến, chăm chút từ cách thể hiện, nhấn nhá câu từ khi giảng bài, cho tới trang phục trong từng video”, bà Nguyễn Thị Quỳnh Mai, chuyên gia Đào tạo tại HOCMAI chia sẻ.
Cũng theo bà Mai, để có một chương trình dạy trực tuyến toàn diện, đáp ứng được khả năng tương tác như trên lớp, cần có sự tham gia của ekip hàng trăm người.
Khi hợp tác với giáo viên, ekip sẽ sắp xếp để giáo viên có buổi thiết kế và thử nghiệm một bài giảng trực tuyến. Tại buổi giảng thử, giáo viên sẽ được đánh giá và tư vấn kỹ lưỡng về mặt chuyên môn, phong cách giảng dạy, hình ảnh khi lên hình, khả năng thể hiện trước ống kính…
Công đoạn cần nhiều thời gian và nguồn lực nhất chính là việc xây dựng khung chương trình sao cho phù hợp với thói quen học tập thực tế của học sinh. Việc này đòi hỏi hàng chục chuyên gia và nhiều giáo viên cùng tham gia biên soạn để vừa đảm bảo nội dung bám sát theo chương trình giáo dục hiện hành, vừa phù hợp với thời lượng của một bài giảng trực tuyến, sao cho tối ưu với lộ trình học tập của học sinh. Riêng công đoạn sau cùng này có khi tốn đến 2 – 3 năm nghiên cứu để hoàn thiện.
Để có bài học chất lượng từ 30 – 45 phút trên hình, khối lượng thực tế có thể bằng 2 – 3 tiết học trên lớp. Mỗi giáo viên dạy trực tuyến đều cần đối mặt với áp lực giảng dạy không nhìn giáo án mà vẫn phải bảo đảm kiến thức đủ và có chọn lọc, có sự cân nhắc kĩ lưỡng từng nội dung sau đó mới bắt tay vào thực hiện bài giảng.
“Tôi chắc chắn không ít người biết rằng, giáo viên cùng ekip sản xuất hầu hết đều phải quay hình vào buổi tối, thậm chí xuyên đêm. Ekip sản xuất luôn đồng hành cùng thầy cô, chịu trách nhiệm và áp lực hậu kì để kịp tiến độ xuất bản bài giảng cho học sinh. Bên cạnh đó, sau khi xuất bản, chúng tôi còn có đội ngũ chuyên gia luôn thường trực tư vấn, trả lời thắc mắc, tổng hợp và hỗ trợ học tập cho học sinh. Đó là nỗ lực của cả một tập thể”, bà Mai chia sẻ.
Khi có những phản hồi và yêu cầu mới, bài giảng trực tuyến sau khi sản xuất và phát hành vẫn được tinh chỉnh bởi chính những người giáo viên và bởi đội ngũ phát triển chương trình giáo dục tại HOCMAI. Mỗi bài giảng không dễ dàng thành công chỉ sau một lần quay mà có thể phải thực hiện nhiều lần cho đến khi .
Ngày nay với rất nhiều công cụ hỗ trợ và nguồn tài nguyên mở trên internet, người học dễ dàng tìm thấy nhiều nội dung bài giảng trực tuyến hấp dẫn. Tuy nhiên, để thực hiện được một mô hình học trực tuyến hoàn chỉnh cho người học thì đó là cả một quy trình phức tạp, đòi hỏi tính chuyên môn và tính chính xác cao và trên hết là lòng yêu nghề của giáo viên và đội ngũ phía sau.